1000 Günün Sonunda Türkiye

2014 yılının Aralık ayında 1.000 gün süren dünya gezime başladım ve 2017 yılının Eylül ayında Türkiye’ye geri döndüm. Bu süre içinde Türkiye’ye hiç gidip, gelmedim. Şimdi ise en fazla aldığım sorulardan biri; “Türkiye’yi eskisine göre nasıl buluyorsun?”

• Herkes çocuğunu özel okula göndermeye başlamış. Bu duruma acayip şaşırdım çünkü imkanı olmayanlar bile bir şekilde çocuğunu özel okula göndermek için uğraşıyor. “Parasını nasıl karşılıyorsun, zor olmuyor mu?” diye soruyorum. “Bir yıldır kendime bir şey almıyorum, ne var ne yoksa çocuk için harcıyoruz” diyorlar. Maalesef devlet okullarında tuvaletlerin temiz olmadığından ve eğitimin yetersizliğinden şikayet ediyorlar. Kendi okul hayatımı düşündüğümde; özel okula giden bir tane bile arkadaşımın olmadığını hatırlıyorum. Şimdi ise kime sorsam özel okula gidiyor.

• Gözle görülür bir şekilde restoran, lokanta ve kafe tarzındaki yerler çoğalmış. Bulunduğum apartmanın girişine bir börekçi, bir de çiğ köfteci açılmış. Önceden oralarda dükkan bile yoktu! Kafeler artık tamamen Starbucks tarzına dönmüş. Yalnız, bu kafelerin görüntüleri Starbuck gibi olsa da birkaç deneyimimden sonra kalitelerinin aynı olduğunu söyleyemeyeceğim. Velhasıl sanki Türk insanı artık dışarıda yeme-içmeye daha fazla yönelmiş gibi.

• Yine birçok yerde outdoor ekipman satan mağazalar artmış. Muhtemelen sosyal medya sayesinde kampçılık, doğa yürüyüşü ve benzeri aktiviteler popüler olmuş ki; her yerde bu tip aktivitelerde kullanılabilecek ürünleri satan mağazaları görüyorum. Hiç ummadığım kişiler bile Instagram ve Facebook hesaplarından çadırlı, kamp fotoğrafları paylaşıyor. Sanırım bu işler şu an Türkiye’de bir hayli popüler ya da popüler olma yolunda ilerliyor.

• Yıllardır televizyon izlemiyorum ama Türkiye’ye döndüğümden beri sağda solda elbet ki gözüm televizyona takılıyor. Bir misafirlikte Cumartesi akşamı oturmuş, sohbet ediyorduk. Saat 21:00 de, büyük TV kanallarının birinde sıradan bir dizi başladı. Dizi 23:00 de bitti. 5 dakika sonra aynı dizinin, aynı bölümünün tekrarını yayınladılar. O tekrar da gece 01:00’de bitti. Yani tam prime time’da, bir diziyle 4 saati geçirdiler. Çok klasik olacak belki ama ülkedeki TV kanallarının içi eskiye göre daha da boşalmış durumda. Ya siyasi programlar, ya diziler ya da gündüz kuşağı programları var. Bir kültür sanat ya da kaliteli bir talk şov programına rastlamak sanırım artık pek mümkün değil.(Önceden en azından bunlar vardı). Birçok tanıdığım “biz netflix aldık, televizyon izlemeyi bıraktık” diyor. Şunu rahatlıkla söyleyebilirim; bence artık Türkiye’de sosyal medya, televizyonun önüne geçmiş durumda.

• İstanbul’da ve bulunduğum bazı şehirlerde raylı toplu taşıma sistemi gelişmiş. Gördüğüm en güzel değişimlerden birisi bu.

• Bina ve inşaat sayısının artması hakkında bir şey söylemeyeceğim o önceden de vardı.

• Sosyal medyada; “Artık her tarafta Suriyelilerin olduğu, sokakta zor yüründüğü, dilencilik yaptıkları” gibi söylemleri çok duymuştum. Ne İstanbul’da ne de başka şehirlerde abartı bir şekilde rahatsızlık verecek, ya da sosyal medyada anlatıldığı gibi problem oluşturacak ‘Suriyeliler manzarası’nı ben görmedim. Bu durumu sorduğum bazı arkadaşlar “Önceden işleri, güçleri yoktu ve sokakta takılıyorlardı. Şimdi ise iyi kötü bir işte çalıştıkları için ortalıkta görünmüyorlar” dediler. Belki bu konuyu tam yorumlamak için daha fazla yer gezip, görmem gerekir ama dediğim gibi sosyal medyada anlatıldığı gibi bir durumu ben sokakta görmedim.

• Şimdi yazacaklarım aslında 1.000 gün içinde olan değişimler değildi belki ama bu kadar süre ülkeden uzak kalınca, döndüğünüzde bu gibi durumlar çok fazla gözünüze batıyor;
  – Bir mekana, bakkala ya da benzinliğe girdiğimde öncelikle “merhaba, nasılsınız?” diyorum. Kasadaki kişi genelde “buyur, ne bakmıştın” tarzında bir bakış atıyor. Tuhaftır ama “iyiyim” ya da “teşekkürler, siz nasılsınız?” demiyorlar. Elbet ki bu şekilde cevap verenler de var ama inanın yüzdelik orana vurursanız o kısım daha az olan tarafta kalıyor. Ben inadına hala gittiğim her yerde “merhaba, nasılsınız?” demeye ve kasiyeri şaşırtmaya devam edeceğim.
  – İster yeni tanıştığım biri olsun, ister en yakın arkadaşım olsun muhabbetin içine kesinlikle bir şekilde siyasi konular giriyor. Her zaman, her yerde insanlar siyaset konuşuyor. Sanırım hatrı sayılacak kadar ülkede bulunmuşumdur ama inanın bizler kadar siyaset konuşan başka bir millet olduğunu henüz görmedim.
  – İmza günleri ve söyleşiler için son iki ayda birçok şehirde bulundum. Van’a da gittim, Kayseriye de. Neredeyse gittiğim her şehirde küçük, büyük trafik sorunuyla karşılaştım. Van’da bile trafiğe takıldım! Evet inanması güç ama Van’da bile trafik oluyor. O kadar ülke gördükten sonra üzülerek şunu söyleyeceğim; “Şehir planlaması yapılmayınca ne olurun cevabına, Türkiye maalesef ki güzel bir örnek.”
  – Latin Amerika’ya ayak bastığımda ilk öğrendiğim İspanyolca kelime “lütfen” anlamına gelen “Por favor”du. Çünkü genelde herkes her şeyi “lütfen” diyerek ya da “rica” ederek yapıyordu. Türkiye’de maalesef gün içinde “lütfen” kelimesinin kullanıldığına pek şahit olamıyorum. “Lütfen” demek ya da birinden ricada bulunmak sanki bizde eziklikmiş gibi algılanıyor.