Maya Yerlileri

Meksika gezime başladığımda Maya yerlileri ile ilk Yucatan bölgesinde tanıştım. Hem fotoğrafik bulduğum hem de bu tip yerlileri araştırmak artık daha da bir ilgimi çektiğinden Guatemala ve Honduras gibi ülkelerde de elimden geldiğince maya piramitlerini ziyaret ettim ve halen yaşayan maya yerlileriyle de irtibat kurmaya çalıştım.

Maya yerlileri Meksika, Guatemala, Honduras ve Belize ülkelerinde halen yaşamlarına devam ediyor. Beni ilk şaşırtan şey o piramitlerdeki insan figürleriyle birebir sokakta, canlı canlı karşılaşmak olmuştu. Kısa boylu, kısa boyunlu ve çengel burunlu Maya erkekleri hemen dikkatinizi çekiyor. Bu insanlar yabancılara karşı genelde aşırı soğuklar. Oturup sohbet etmek, gülmek eğlenmek biraz zor. Sebebini yerel insanlara sorduğumda çekingen oldukları ve zamanında çok ezildikleri için bu şekilde tavır sergiliyorlar denildi. Meksika’nın Yucatan ve Chiapas eyaletinde yani Meksika’nın doğusunda yoğun olarak halen maya yerlilerini bulmak mümkün. Zaten bir çok maya piramiti de bu bölgede yer alıyor. Bu insanlar niye ve nasıl ezildi diye araştırdığımdaysa öğrendiğim şey şuydu; 1.800’lü yıllarda İspanyollar bu bölgelere gelince ilk ezilmeler başlamış ve öyle de devam etmiş. Yakın zamanda ise Meksika hükümeti bu piramitleri turistlere açınca mayalılara ait olan yerleri onların elinden alıp, karşılığında da dosdoğru hiçbir şey vermemiş. Ve sonrasında Mayalılar genel olarak diğer insanların içine karışarak hayatlarını sürdürmeye mecbur bırakılmış. Diğer ülkelerdeki bu durumun geçmişini bilmesem de benzer şekilde süregeldiğini tahmin ediyorum.

Günümüze geldiğimizdeyse maya kadınları genel olarak el emeği, göz nuru çantalar, kazaklar, giysiler ve hediyelik eşyalar yapıp satıyorlar. Çok kaliteli iş çıkardıklarını söyleyebilirim. Bazılarınınsa ufak lokanta gibi yerlede yemek yaptıkları da oluyor. Erkeklerinse genelde ağır işlerde ya da inşaat işlerinde çalıştığını gördüm. İşin kötü tarafı maya çocukları da genellikle çalışıyor. Öncelikli yaptıkları iş turistlere birşeyler satmaya çalışmak.

 

Meksika, Belize ve Guatemala’da tanıştığım yerel insanlara mayalıları sorduğumda genelde söyledikleri şey; mayalılar iyi çalışır, düzgün iş yapar. Eğer işyerinde dürüst ve çalışkan birini arıyorsan maya yerlilerinden alacaksın, kafan rahat edecek tarzında olumlu şeyleri çok duydum. Onlarla alışveriş yaparken, zorda olsa ayaküstü konuşurken ve hatta bir maya ailesinin evini ziyarete gittiğimde genel olarak bu olumlu şeyleri ben de gördüm. Galiba onlar hakkında söyleyebileceğim tek olumsuz şey; biraz paracı olmaları. 1-2 Hafta onların olduğu bölgede yaşayınca bu durumu hissedebiliyorsunuz. Alttaki videodan bir maya ailesine yaptığım ziyareti izleyebilirsiniz;

Maya aileleri genelde kalabalık oluyor. En büyük sebebi aile planlaması gibi şeylerle pek ilgili değiller. Çalışan kadınların sırtında bir bebek, sağında solundaysa diğer çocukları oluyor ve neredeyse gün boyu bu şekilde dolanıyorlar. Nasıl ki kangurular bebeklerini kucaklarında taşıyorlarsa Maya kadınları da çocuklarını hep sırtlarında taşıyor.

 

 

Meksika haricinde Guatemala’nın çok farklı köylerinde yine Maya Yerlileriyle tanıştım. Ama ülke değiştirince Maya Yerlileri de ciddi anlamda değişiyordu. Alttaki fotoğrafda gördüğünüz gibi etek giyen Maya erkeklerini bir tek Guatemala’nın Nahuala köyünde gördüm. Bazı yerlerde hiç ayakkabı kullanmayan Maya Yerlileri de vardı.

Çok geniş coğrafyaya yayıldıkları için sadece bir, iki ülkedeki yerlileri inceleyip Maya’lar hakkında net ve sağlam bilgilere ulaşabileceğini  pek düşünmüyorum. Aynı şekilde yaptıkları piramitler de bölgeden bölgeye değişiklik gösteriyor. Kimi alçak boyutlu ve araziye genişçe yayılmışken kimisi ise çok yüksek boyutlarda ormanlık alan içinde olabiliyor. Ve yine kimisinde oynadıkları futbol oyunu için saha bulunurken çoğunda ise böyle bir şey yok. Bahsettiğim futbol oyunu ise bir hayli zor ve enteresan. Alttaki videodan hem Meksika Chichen Itza’daki Maya piramitlerini hem de bu bahsettiğim futbol oyunu için detayları izleyebilirsiniz.

Önemli diyebileceğim tüm Maya piramitlerini ziyaret ettim. En çok sevdiğim Guatemala Tikal ve Meksika Palenque’deki piramitlerdi.
Bu ik fotoğraf Palenque’den;

Guatemala Tikal’deki piramitlerden;

Honduras Copan’daki piramitlerden;

Maya piramitleri farklı dönemlerde yapıldığı için son zamanlarda yapılanlar daha bir yüksek ve estetik açıdan da daha iyiler. Bir çoğu, ortam akustiği düşünülerek yapılmış. 70-80 Metre ileriden birisi normal konuşurken sanki yanındaymış gibi hissediyorsun. Bazı piramitlerin altında tüneller varken(Honduras) bazılarında böyle bir şey yok. Yine kimisinin çevresinde mezarlıklar varken kimisinde hiç mezar yok. O sebeple yukarıda dediğim gibi sadece bir ülkeyi gezerek Maya’lar hakkında kesin bilgilere ulaşmak pek mümkün değil.

Bazı bölgelerde, ki bu genellikle Guatemala’da orman içinde olan yerlerde hala Maya Piramitleri olduğu biliniyor. Sıkı ormanlık alanda ve çoğu da toprak altında kaldığı için restorasyon çalışmaları yapılamıyor. Tabi bunda en büyük sebep Guatemala’nın bu iş için yeterli bütçeyi ayır(a)maması.

Benim gibi fotoğrafla ilgiliyseniz Meksika’nın San Cristobal bölgesi Maya Yerlilerini fotoğraflamak ve videoya çekmek için çok iyidir. Vaktiniz varsa ya da daha iyi fotoğraflar çekmek istiyorsanız Guatemala’nın köylerini gezip kültürlerini çok daha iyi korumuş Maya Yerlileriyle tanışabilirsiniz. Onların haricinde Belize ve Honduras’da Maya piramitleri dışında Maya Yerlilerini görmek pek mümkün değil. Çünkü bu ülkelerde pek yaşamıyorlar.
 

Her ne kadar tarihi bilgilere pek girmesem de Maya İmparatorluğunun neden yok olduğunu sorduğumda, birleşemedikleri için tarihe karıştıklarını öğrendim. Büyük bir coğrafyaya yayılmışlar ama birbirlerinden kopuk yaşamışlar, bir olamamışlar. Ayrıca bulunduğum her piramit bölgesinde kralın olduğu vurgusu yapılıyordu. Ama bu piramitleri ev gibi değil de sadece gösteri ya da seremoni gibi şeyler olduğunda kullanıyorlarmış.

Mayalılar kendi aralarında Maya diliyle konuşuyorlar. Ücra köylerdeki yaşlılar hariç diğer gördüğüm herkes aynı zamanda ispanyolca da biliyordu.

Maya Yerlilerini dünyada ünlü yapan en büyük şey; maya takviminin 21 Aralık 2012 de dünyanın sonunun geleceğini belirtmesiydi. Bu gerçekleşmemiş olsa da onların duyulmasına büyük payı oldu.

Maya Yerlilerini sevdiğimi söyleyebilirim. Her ne kadar fotoğraflarını çekmek kolay olmasa da hatta bazen hiç izin bile vermeseler de aşırı fotoğrafikler. Sokakta gördüğünüzde bir fotoğrafını çekeyim diye düşünmeyin çünkü genelde hemen yüzlerini çeviriyorlar. Fotoğrafa pek sıcak değiller. Ama onlara da hak veriyorum, her gün birileri gelip, fotoğraflarını çekmeye çalışıyor. Bu durumdan bunalmışlar. Kimisine 1-2 usd verirseniz fotoğrafını çektiriyor. Kimisi ise çok büyük paralar istiyor. Bu duruma rağmen çok renkliler ve tekrar tekrar fotoğraflarını çekmek isterim.

Maya Yerlileriyle bu kadar ilgilenip aynı şekilde Maya piramitlerini de gezdikten sonra şans mı diyeyim, kader mi diyeyim bilmiyorum ama bir Maya piramitinde komple bir gecemi geçirdim. Hatta piramitin içindeki kralın mezarına kadar indim. Sosyal medyada aşırı ilgi gören o yazım; artık sadece Rotasız Seyyah Yol Hikayeleri kitabımda.